HẸP BAO QUY ĐẦU

1. TỔNG QUAN HẸP BAO QUY ĐẦU

Hẹp bao quy đầu (phimosis) là tình trạng da bao quy đầu không thể tuột lên hoàn toàn khỏi quy đầu, bao gồm hẹp bao quy đầu sinh lý và hẹp bao quy đầu bệnh lý.

• Hẹp bao quy đầu sinh lý: Bao quy đầu không tuột trong suốt của quá trình phát triển sinh lý bình thường.
• Hẹp bao quy đầu bệnh lý: Đây là trường hợp xảy ra do các bệnh lý như bệnh sừng hóa gây xơ teo bao quy đầu, viêm quy đầu bạch sản xơ hóa, sẹo do dùng sức để tuột bao quy đầu lên trước đó…

Giữa bao quy đầu và quy đầu có một lớp dịch ẩm với tác dụng bôi trơn giúp bao quy đầu dễ dàng tuột lên tự nhiên. Trong lớp dịch này có các tế bào biểu mô của bao quy đầu tróc ra và tích tụ hình thành những mảng trắng được gọi là bựa sinh dục. Bựa sinh dục dễ dàng được rửa sạch khi tuột bao quy đầu xuống. Nếu những mảng trắng này không được vệ sinh làm sạch có thể gây viêm nhiễm cơ quan sinh dục của bé.

80% trường hợp hẹp bao quy đầu có thể tự khỏi khi lớn lên và không cần xử trí trước sáu tuổi. Trong các trường hợp này, bao quy đầu được coi là bình thường hay còn gọi là hẹp bao quy đầu sinh lý. Ở tuổi lớn hơn, nếu bao quy đầu vẫn còn hẹp, tức là hẹp thật sự hay hẹp bệnh lý thì cần phải xử trí.

Đôi khi, có một số trường hợp bị hẹp nghẹt bao quy đầu. Khi đó, bao quy đầu tuột lên trên quy đầu một cách khó khăn và bị nghẹt, không thể đưa về lại vị trí bình thường được. Bao quy đầu tạo thành một vòng thắt siết chặt lấy quy đầu, làm cho bao quy đầu sưng nề và rất đau. Trường hợp này, người bệnh cần được xử lý ngay, nếu không sẽ gây hoại tử hoặc các biến chứng nghiêm trọng khác.

1. HẬU QUẢ HẸP BAO QUY ĐẦU

Hẹp da quy đầu làm nước tiểu ứ đọng, vệ sinh khó khăn, dễ gây viêm nhiễm quy đầu, da quy đầu, đường tiết niệu, ảnh hưởng đến thận. Trong trường hợp, da quy đầu tuột lên nhưng không đưa về vị trí bình thường được, tạo thành vòng thắt sẽ siết chặt quy đầu làm da quy đầu sưng nề, gây đau, gọi là hẹp nghẹt da quy đầu. Đây là trường hợp cấp cứu cần can thiệp ngay.

Hẹp da quy đầu có thể dẫn đến ung thư dương vật… Ngoài ra, khi trưởng thành, hẹp da quy đầu có thể làm đau dương vật khi cương, cản trở quá trình cương…

1. TRIỆU CHỨNG

• Bé trai có các triệu chứng của tiểu khó như tiểu phải rặn, đỏ mặt khi tiểu, bao quy đầu
• sưng phồng...
• Bố mẹ có thể phát hiện ra khi thấy bao quy đầu của bé có dấu hiệu viêm nhiễm (sưng, nóng, đỏ, đau), chảy mủ hay dịch bất thường

Hẹp bao quy đầu có nguy hiểm không? Nếu không có những can thiệp kịp thời, hẹp bao quy đầu ở trẻ có thể để lại những hậu quả đáng tiếc lên sức khoẻ của trẻ. Hẹp bao quy đầu có ảnh hưởng gì đến trẻ?

• Viêm quy đầu: Khi bị hẹp bao quy đầu, các tế bào chết tróc ra dưới lớp bao da quy đầu kết hợp với các chất cặn bã trong quá trình đi tiểu không được thoát ra ngoài sẽ tạo môi trường lý tưởng cho vi khuẩn phát triển và gây viêm nhiễm, sưng đỏ và mọng nước ở đầu dương vật
• Viêm nhiễm niệu đạo: Nếu bao quy đầu hẹp không được vệ sinh sạch sẽ thì sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi và phát triển. Các vi khuẩn này gây viêm nhiễm trên quy đầu, dương vật và rất dễ xâm lấn sang niệu đạo. Trường hợp nặng hơn, vi khuẩn có thể di chuyển ngược dòng gây viêm bàng quang, viêm thận.
• Nghẹt quy đầu: Xảy ra khi bao da quy đầu sau khi kéo tuột ra sau nhưng không kéo phủ trở lại được. Khi dương vật cương cứng, da quy đầu vẫn phủ căng vòng quanh dương vật, gây nghẹt quy đầu, khiến máu không lưu thông sinh ra sưng phù nề quy đầu, nghiêm trọng có thể dẫn đến hoại tử quy đầu.

1. CHẨN ĐOÁN HẸP BAO QUY ĐẦU

Một số quan điểm phân loại hẹp bao quy đầu hiện nay:

Về mức độ, hẹp bao quy đầu được phân loại: Hẹp bao quy đầu tương đối (bao quy đầu kéo lên được một phần) và hẹp bao quy đầu hoàn toàn (bao quy đầu hoàn toàn không kéo lùi được).

Theo Meuli và cộng sự, hẹp bao quy đầu được chia thành 4 mức độ, cụ thể:

Mức 1: Bao quy đầu kéo lên được hoàn toàn nhưng khó khăn và có vòng thắt thân dương vật.

Mức 2: Bao quy đầu kéo lên được một phần để lộ đầu dương vật.

Mức 3: Bao quy đầu kéo lên được ít, chỉ để lộ miệng sáo.

Mức 4: Bao quy đầu hoàn toàn không kéo lùi được.

1. ĐIỀU TRỊ

Quan điểm điều trị hẹp bao quy đầu hiện đang có nhiều thay đổi. Hiện nay, nhiều chuyên gia cho rằng bao quy đầu có chức năng sinh lý của nó. Vì thế, có nhiều khuyến cáo không nên thực hiện cắt bao quy đầu rộng rãi như trước.

Ngoài ra, nhiều quan điểm rằng, hẹp bao quy đầu ở trẻ em là hiện tượng sinh lý bình thường, nhiều khuyến cáo tránh các can thiệp không cần thiết. Hẹp bao quy đầu ở trẻ em hoàn toàn khác với hẹp bao quy đầu ở người lớn.

Phụ huynh một lần nữa nên hiểu, hầu hết trường hợp hẹp bao quy đầu trẻ em là sinh lý bình thường. Tình trạng sẽ tự ổn định khi trẻ trưởng thành. Phụ huynh chỉ cần lưu ý vệ sinh, tắm rửa hàng ngày cho trẻ. Ở trẻ lớn hoặc người lớn, hẹp bao quy đầu cần phân biệt với tình trạng dây thắng ngắn (dù hai tình trạng này thường đi kèm nhau).

Hẹp bao quy đầu có thể được điều trị bằng những phương pháp không phẫu thuật và phẫu thuật như sau:

• Dùng kem thoa steroid (0,1% betamethasone) trong 4 – 6 tuần. Phương pháp này dễ áp dụng, giá thành rẻ, ít rủi ro, hiệu quả cao so với phẫu thuật.
• Nong bao quy đầu bằng tay, bằng bong bóng hoặc dụng cụ khác. Ban đầu, bác sĩ thực hiện nhưng sau đó người nhà có thể làm cho trẻ. Phương pháp này có ưu điểm là nhẹ nhàng, không gây sang chấn. Tuy nhiên, nếu nong không đúng cách có thể làm chảy máu và gây xơ dính về sau.
• Nếu bôi thuốc không hiệu quả, bao quy đầu vẫn còn hẹp, căng phồng khi đi tiểu hoặc thường xuyên bị viêm bao quy đầu, nhiễm trùng tiểu, người bệnh nên được phẫu thuật cắt bao quy đầu.
• Tạo hình bao quy đầu.
• Cắt bao quy đầu là phẫu thuật cắt bỏ một phần hay toàn bộ bao quy đầu.

1. CHỈ ĐỊNH VÀ CHỐNG CHỈ ĐỊNH CẮT BAO QUY ĐẦU

1. CHỈ ĐỊNH

Các trường hợp nên cắt bao quy đầu như: hẹp nghẹt bao quy đầu, viêm quy đầu hoặc viêm bao quy đầu tái phát nhiều lần hoặc vì lý do cá nhân.

1. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

Không nên cắt bao quy đầu trong những trường hợp như: lỗ tiểu đóng thấp, các dị dạng dương vật như cong dương vật, vùi dương vật, dương vật nhỏ vì người bệnh cần dùng da quy đầu để tạo hình sửa chữa lại những dị dạng này.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ryan P Terlecki, MD. Phimosis, Adult Circumcision, and Buried Penis Treatment & Management. Medscape 2024.
2. Benson M, Hanna MK. Prepuce sparing: Use of Z-plasty for treatment of phimosis and scarred foreskin. J Pediatr Urol. 2018 Dec;14(6):545.e1-545.e4.

Bài, ảnh giảng viên 

Th.sĩ, Bs Ck2 Nguyễn Văn Trí Dũng

Trường ĐH Y Khoa Phạm Ngọc Thạch