PHẢN ỨNG CÓ HẠI TRÊN DA NGHIÊM TRỌNG CỦA ALOPURINOL 1. Thông tin thuốc Alopurinol a) Tác dụng của Alopurinol • Alopurinol và chất chuyển hóa của nó là oxipurinol làm giảm sản xuất acid uric do ức chế xanthin oxidase là enzym chuyển hypoxanthin thành xanthin và chuyển xanthin thành acid uric. Do đó alopurinol làm giảm nồng độ acid uric cả trong huyết thanh và trong nước tiểu. • Do làm giảm nồng độ của acid uric cả trong huyết thanh và nước tiểu ở dưới giới hạn độ tan, alopurinol ngăn ngừa hoặc làm giảm sự lắng đọng urat, do đó ngăn ngừa sự xảy ra hoặc tiến triển của cả viêm khớp trong bệnh gút và bệnh thận do urat. Ở bệnh nhân bị gút mạn tính, alopurinol có thể ngăn ngừa hoặc làm giảm sự hình thành sạn urat (hạt tophi) và các thay đổi mạn tính ở khớp. Sau vài tháng điều trị, làm giảm tần suất của các cơn gút cấp, làm giảm nồng độ urat trong nước tiểu, ngăn ngừa hoặc giảm sự hình thành của sỏi acid uric hoặc calci oxalat ở thận. • Allopurinol không có tác dụng giảm đau và chống viêm nên không dùng trong điều trị các đợt gút cấp. Thuốc có thể làm tình trạng viêm kéo dài và nặng lên trong các đợt gút cấp. • Allopurinol có thể làm tăng tần suất các đợt cấp trong 6 – 12 tháng đầu điều trị, ngay cả khi đã duy trì được nồng độ urat huyết thanh bình thường hoặc gần bình thường. Do đó, cần sử dụng Colchicine liều dự phòng đồng thời để kiểm soát cơn gút cấp. Các cơn gút cấp vẫn có thể xảy ra, nhưng thường ngắn hơn và nhẹ hơn. Allupurinol không được dùng trong tăng axit uric huyết không có triệu chứng. b) Chỉ định của Allopurinol • Điều trị lâu dài tăng acid uric huyết trong viêm khớp gout mạn tính. • Bệnh sỏi thận do acid uric (có hoặc không có kèm theo viêm khớp do gút) • Điều trị sỏi calci oxalat tái phát có bài tiết urat trong nước tiểu trên 800mg/ngày ở nam và 750 mg/ngày ở nữ. • Tăng axit uric huyết khi dùng hóa trị liệu điều trị ung thư trong bệnh bạch cầu, lympho, u ác tính đặc. 2. Những lưu ý khi sử dụng Allopurinol • Phác đồ điều trị bằng Allopurinol thường kéo dài trong vài tuần hoặc vài tháng để giảm nồng độ axit uric về mức mục tiêu và cải thiện triệu chứng. Bác sĩ cần giám sát nồng độ axit uric và hiệu chỉnh liều allopurinol từ từ. • Khi khởi trị bằng Allopurinol, bệnh nhân có thể gặp nhiều cơn đau do gút hơn do tác dụng của thuốc. Do đó, bệnh nhân cần tiếp tục duy trì điều trị bằng Allopurinol kể cả khi xuất hiện tình trạng này. • Khi dùng Allopurinol lâu dài phải chú ý đến tương tác thuốc. • Allopurinol tương đối an toàn nhưng thuốc có thể gây ra tác dụng không mong muốn như tiêu chảy. Các tác dụng không mong muốn nghiêm trọng hiếm gặp của Allopurinol chủ yếu liên quan đến da, được gọi là Phản ứng có hại trên da nghiêm trọng (Severe Cutaneous Adverse Reaction - SCAR), có nguy cơ đe dọa tính mạng. 3. Phản ứng có hại trên da nghiêm trọng (SCAR) a) Các dấu hiệu và triệu chứng ban đầu của SCAR • Các triệu chứng khởi phát của SCAR bao gồm các triệu chứng giả cúm, sau đó xuất hiện phát ban lan rộng gây đau và phồng rộp. Các triệu chứng khác bao gồm loét miệng, đau miệng, mắt đỏ hoặc cộm mắt. • Cần phải theo dõi các triệu chứng sau đây trong vòng ba tháng đầu sử dụng Allopurinol hoặc sau khi tăng liều. Các triệu chứng có thể xuất hiện độc lập và không đồng thời: - Sốt - Đau họng - Đau cơ - Loét miệng - Mắt đỏ hoặc có sạn - Ban đỏ hoặc tím lan rộng gây đau, tạo thành mụn nước và bong tróc da • Cần nhận biết sớm các dấu hiệu và triệu chứng của SCAR để tiến hành xử trí y tế kịp thời. Phản ứng có hại trên da nghiêm trọng có thể ít gây nguy hiểm hơn nếu được phát hiện và điều trị sớm. b) Các yếu tố nguy cơ gặp SCAR khi sử dụng allopurinol Không thể dự đoán SCAR và chưa có cơ chế rõ ràng. Một số yếu tố nguy cơ SCAR được xác định bao gồm: - Người mang đột biến alen HLA-B*5801 có nguy cơ gặp các phản ứng trên da nghiêm trọng khi sử dụng allopurinol cao hơn. - Sử dụng liều cao Allopurinol khi khởi đầu điều trị. - Có bệnh lý trên thận. c) Phân loại các SCAR Các SCAR được ghi nhận liên quan đến Allopurinol bao gồm hội chứng Stevens-Johnson (SJS), hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN) và phản ứng do thuốc kèm theo tăng bạch cầu ái toan và các triệu chứng toàn thân (DRESS). Hội chứng Stevens- Johnson (SJS) Phồng rộp và bong tróc da, hình thành những vùng da thô ráp gây đau đớn trên niêm mạc miệng, mắt và cơ quan sinh dục. Hoại tử thượng bì nhiễm độc (TEN) TEN nghiêm trọng hơn SJS và gây tổn thương trên > 30% diện tích da. Phản ứng do thuốc kèm theo tăng bạch cầu ái toan và các triệu chứng toàn thân (DRESS) DRESS ảnh hưởng tới da, các cơ quan nội tạng và huyết học. Các phát ban do DRESS thường lan rộng và ngứa. Hội chứng DRESS có thể ảnh hưởng tới gan, thận, sưng hạch bạch huyết do tăng bạch cầu. Bệnh nhân gặp SJS hoặc TEN có tổn thương da lan rộng thường được điều trị như bệnh nhân bỏng. SCAR có thể dẫn đến nhập viện, gây ra biến chứng nguy hiểm hoặc thậm chí tử vong. SCAR cũng được ghi nhận khi sử dụng các thuốc khác như thuốc kháng sinh và thuốc chống động kinh. Một số hình ảnh hình ảnh phản ứng phụ trên da nghiêm trọng của allopurinol (Nguồn: ISSN: 0219 - 2152 Sep 2016 Vol.18 No.2) 4. Hướng dẫn xử trí các phản ứng có hại của Allopurinol • Phải ngừng ngay Allopurinol khi thấy xuất hiện ban ở da, kèm theo các triệu chứng dị ứng nặng hơn, nhất là ở người có tổn thương thận hoặc đang dùng thuốc lợi tiểu Thiazide. • Điều trị phản ứng quá mẫn bằng Glucorticoid, các phản ứng nặng phải dùng kéo dài. • Ở một số bệnh nhân, nếu bị phản ứng da nhẹ có thể dùng lại thuốc một cách thận trọng với liều thấp, nhưng phải ngừng ngay lập tức và vĩnh viễn nếu phản ứng xuất hiện lại./. TÀI LIỆU THAM KHẢO: 1. Dược thư quốc gia Việt Nam (2022), Chuyên luận Allopurinol, NXB Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội, chuyên luận Alopurinol, trang 180 -182. 2. Trung tâm DI và ADR quốc gia Việt Nam (2024), HSA: Sử dụng Allopurinol an toàn, {Ngày đăng 19/08/2024; ngày truy cập: 20/08/2024}. Nguồn: http://canhgiacduoc.org.vn/CanhGiacDuoc/DiemTin/2575/HSA-su- dung -allopurinol- an-toan.htm.