Chứng mất  ngủ

Ảnh: Internet

Mất ngủ là sự kết hợp của việc khó ngủ đủ giấc và không hài lòng với giấc ngủ. Mất ngủ mãn tính được định nghĩa là khó bắt đầu và/hoặc duy trì giấc ngủ ít nhất ba đêm mỗi tuần trong ít nhất ba tháng, mặc dù có đủ cơ hội để ngủ.

Mất ngủ là tình trạng não bộ hoạt động quá mức trong khi ngủ, và các nghiên cứu đã chỉ ra rằng các vùng não liên quan đến sự tỉnh táo vẫn hoạt động nhiều hơn trong khi ngủ ở những bệnh nhân bị mất ngủ.

Mất ngủ là chứng rối loạn giấc ngủ phổ biến nhất. Giấc ngủ kém chất lượng hoặc không đủ giấc có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống hàng ngày của những người khó ngủ bao gồm khả năng tập trung, tâm trạng và mức năng lượng.

Về lâu dài, mất ngủ có liên quan đến nhiều tình trạng sức khỏe nghiêm trọng, chẳng hạn như rối loạn tâm thần, bệnh tim mạch, tiểu đường loại 2, lạm dụng chất kích thích và sa sút trí tuệ.

Các lựa chọn điều trị hiện tại

Mặc dù liệu pháp sử dụng thuốc được coi là để điều trị chứng mất ngủ, nhưng thuốc không nên là phương pháp điều trị duy nhất cho những người được chẩn đoán mắc chứng mất ngủ. Liệu pháp nhận thức hành vi (Cognitive behavioral therapy -CBT) là phương pháp ưu tiên điều trị hàng đầu hiện nay cho chứng mất ngủ mãn tính.

Khi chuyển sang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, Bệnh nhân nên kết hợp với CBT và tạo thói quen ngủ lành mạnh (tức là lịch trình ngủ phù hợp, hạn chế uống các chất kích thích như caffeine vào ban đêm, tránh ánh sáng xanh gần giờ đi ngủ). Trong số các nhóm thuốc chính được FDA chấp thuận để điều trị chứng mất ngủ, tất cả đều được coi là lựa chọn dược liệu đầu tay thích hợp, ngoại trừ các thuốc ngủ benzodiazepine thế hệ cũ (estazolam, flurazepam và quazepam).

Các lựa chọn thuốc hiện tại được FDA chấp thuận theo Hướng dẫn Thực hành Lâm sàng Y học Giấc ngủ Hoa Kỳ được xuất bản vào năm 2017 bao gồm các chất chủ vận thụ thể benzodiazepine (temazepam và triazolam), cũng như các chất chủ vận thụ thể không phảibenzodiazepine còn gọi là  nonbenzodiazepine receptor agonists  (eszopiclone, zaleplon và zolpidem); thuốc đối kháng thụ thể histamine (doxepin liều thấp); chất chủ vận thụ thể melatonin (ramelteon); và thuốc đối kháng thụ thể orexin kép (suvorexant).

Các chất đối kháng thụ thể orexin kép đại diện cho loại phương pháp điều trị chứng mất ngủ mới nhất với sự đổi mới vượt trội so với các hướng dẫn hiện hành. Suvorexant đã được phê duyệt vào năm 2014, tiếp theo là lemborexant vào năm 2019.

Thêm liệu pháp chữa mất ngủ

Daredorixan  là một chất đối kháng thụ thể orexin kép, ngăn chặn sự liên kết của các orexin (kích thích sự tỉnh táo) và được cho là làm giảm sự tỉnh táo hoạt động quá mức, trái ngược với các phương pháp điều trị nói chung là an thần cho não.

Trong chương trình lâm sàng giai đoạn 3, quviviq đã chứng minh sự cải thiện đáng kể so với giả dược về khởi đầu giấc ngủ và duy trì giấc ngủ. Thuốc sẽ có sẵn cho bệnh nhân vào tháng 5 năm 2022.

TS. Martine Clozel - Giám đốc khoa học của Idorsia cho biết: "Sau hơn 20 năm nghiên cứu và hiểu biết ngày càng rõ về vai trò của orexin trong cân bằng khi ngủ - thức và tiềm năng của sự đối kháng thụ thể orexin, chúng tôi đã thiết kế daridorexant để giúp giải quyết một số vấn đề mà người bị mất ngủ phải đối mặt. Các đặc tính của daridorexant bao gồm ức chế mạnh cả hai thụ thể orexin, hấp thu nhanh để bắt đầu ngủ và khoảng 80% daridorexant đã được loại bỏ sau một đêm ngủ để giúp giảm thiểu tác dụng của thuốc vào ngày hôm sau".

TS. Thomas Roth - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Rối loạn giấc ngủ tại Bệnh viện Henry Ford cũng cho biết, rối loạn mất ngủ không chỉ là vấn đề của ban đêm mà ảnh hưởng đến khả năng hoạt động vào ban ngày của người bệnh. Mặc dù gánh nặng cá nhân và xã hội của chứng mất ngủ đã được thiết lập rõ ràng, nhưng việc nâng cao tác động của chứng mất ngủ đối với cả đêm và ngày vẫn rất quan trọng trong việc giải quyết nhu cầu của bệnh nhân. Đây là một lựa chọn điều trị tiên tiến mới cho hàng triệu người lớn đang phải vật lộn với chứng mất ngủ.

Với sự chấp thuận này, quviviq cung cấp một lựa chọn điều trị mới có thể giúp người lớn mắc chứng mất ngủ đi vào giấc ngủ nhanh hơn và ngủ lâu hơn. Điều này đóng một vai trò quan trọng trong việc người bệnh cảm thấy như thế nào vào ngày hôm sau.

Cơ chế tác động của Daredorixan (Quviviq)

Daridorexant  là một chất đối kháng thụ thể orexin kép mới đã được phê duyệt được chỉ định để điều trị bệnh nhân người lớn bị chứng mất ngủ có đặc điểm là khó bắt đầu và / hoặc duy trì giấc ngủ.Daridorexant thể hiện tác dụng của nó thông qua việc ngăn chặn sự liên kết của thức - kích thích các peptit thần kinh orexin A và orexin B đến các thụ thể OX1R và OXR2. Sự đối kháng tại các thụ thể này được cho là ngăn chặn sự tỉnh táo hoạt động quá mức.

Các nhà nghiên cứu tuyên bố rằng việc xác định daridorexant là bước đột phá nhằm tìm ra  một loại thuốc ngủ điều trị chứng mất ngủ vào ban đêm mà không gây ra buồn ngủ vào ngày hôm sau. Để đạt được sự cân bằng này, các nhà khoa học đã tìm ra một tác nhân có thời gian tác dụng thích hợp, có hiệu quả tối ưu suốt đêm trong khi tránh hoạt động còn sót lại vào sáng hôm sau.

Trong quá trình lập mô hình dược lực học và dược động học dựa trên sinh lý của con người, các mô phỏng của Daridorexant cho thấy khả năng chiếm giữ đỉnh của thụ thể orexin cao và nhanh chóng, sau đó là sự suy giảm nhanh chóng. Các mô hình mô phỏng này sau đó đã được xác minh trong các nghiên cứu lâm sàng cho thấy thời gian bán hủy của daridorexant là khoảng 6 giờ và nồng độ đỉnh trong huyết tương xảy ra trong khoảng từ 0,8 đến 2 giờ sau khi dùng liều.

Hiệu quả và độ an toàn của Daridorexant đã được nghiên cứu thêm trong 2 nghiên cứu lâm sàng giai đoạn 3 dẫn đến việc FDA chấp thuận ở liều 25 mg và 50 mg. Tổng cộng 1854 bệnh nhân được chẩn đoán mắc chứng mất ngủ được chọn ngẫu nhiên để nhận daridorexant hoặc giả dược uống một lần mỗi ngày, vào buổi tối, trong 3 tháng.

Các nhà điều tra cũng đo mức độ buồn ngủ vào ban ngày bằng cách sử dụng điểm số từ Bảng câu hỏi về tác động và triệu chứng ban ngày của bệnh mất ngủ (IDSIQ). Ở cả hai liều 50 mg và 25 mg, daridorexant đã chứng minh sự cải thiện có ý nghĩa thống kê về điểm WASO và LPS so với giả dược.

Đáng chú ý, ở liều 50 mg, sự cải thiện đáng kể trong điểm số miền buồn ngủ IDSIQ đã được ghi nhận. Bằng chứng lâm sàng cũng xác định thời gian bán hủy của daridorexant là 8 giờ, ngắn hơn cả suvorexant (~ 12 giờ) và lemborexant (17-19 giờ) .

Từ góc độ an toàn, daridorexant có biểu hiện thuận lợi và các tác dụng phụ thường gặp nhất là nhức đầu và buồn ngủ / mệt mỏi.

Những thông tin quan trọng khi dùng thuốc Daridorexant (Quviviq)

  - Daridorexant có thể gây giảm tỉnh táo và nhận thức

  - Daridorexant có thể gây giảm nhận thức và tỉnh táo, ảnh hưởng đến suy nghĩ sáng suốt và khả năng lái xe an toàn vào sáng hôm sau. Người dùng thuốc cũng có thể bị buồn ngủ vào ban ngày.

  - Không dùng Daridorexant nhiều hơn quy định.

  - Không dùng Daridorexant trừ khi bạn có thể nằm trên giường ít nhất 7 giờ trước khi phải hoạt động trở lại.

  - Uống Daridorexant vào ban đêm trong vòng 30 phút trước khi đi ngủ.

  - Daridorexant là một chất được kiểm soát vì nó có thể bị lạm dụng hoặc dẫn đến lệ thuộc.

Trước khi dùng quviviq, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ, bao gồm:

  - Có tiền sử trầm cảm, bệnh tâm thần, hoặc có ý định hoặc hành động tự sát; lạm dụng hoặc nghiện ma túy hoặc rượu; khởi phát đột ngột của tình trạng yếu cơ, ngủ ngày.

  - Có vấn đề về phổi hoặc hô hấp, bao gồm cả chứng ngưng thở khi ngủ.

  - Có vấn đề về gan.

  - Đang mang thai hoặc dự định có thai.

  - Đang cho con bú hoặc dự định cho con bú.

 Bệnh nhân cần trao đổi với bác sĩ về tất cả những thuốc mà mình đang sử dụng bao gồm:

  - Thuốc đang dùng

  - Vitamin và các chất bổ sung thảo dược

Những điều cần tránh khi dùng Daridorexant

  - Không uống rượu trong khi dùng Daridorexant, vì có thể làm tăng tác dụng của rượu, có thể gây nguy hiểm.

  - Không lái xe, vận hành máy móc hoặc làm bất cứ điều gì cần sự tỉnh táo, minh mẫn, sáng suốt, nếu không cảm thấy tỉnh táo hoàn toàn hoặc đã dùng quviviq và ngủ ít hơn một đêm (ít nhất 7 giờ).

 Lưu ý tác dụng phụ của thuốc

Daridorexant có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm :

  - Các tác dụng phụ phổ biến nhất của Daridorexant là: Nhức đầu và buồn ngủ.

  - Làm trầm trọng thêm chứng trầm cảm và suy nghĩ tự tử: Gọi cho bác sĩ ngay lập tức nếu người bệnh bị trầm cảm nặng hơn hoặc có ý định tự tử hoặc sắp chết.

  - Không có khả năng cử động hoặc nói chuyện tạm thời (tê liệt khi ngủ) trong vài phút, hoặc ảo giác khi bạn chuẩn bị ngủ hoặc thức dậy.

Khoa Dược tổng hợp

Nguồn: Pharmacytimes, Báo Sức Khỏe & Đời sông- BYT